Eithafiaeth yw ymlyniad ffyrnig at ideolegau neu gredoau, a nodweddir yn aml gan safiad digyfaddawd a radical. Mae'n dod i'r amlwg mewn meysydd amrywiol, gan gynnwys meysydd gwleidyddol, crefyddol neu gymdeithasol, lle mae unigolion neu grwpiau'n arddel safbwyntiau eithafol, yn aml ar draul goddefgarwch, trafodaeth resymegol, a chydfodolaeth heddychlon.
Pwy sy’n gyfrifol
Bethmaennhw’n eiwneud?
Mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi diffiniad newydd o eithafiaeth sy’n ychwanegu at yr adnoddau i fynd i’r afael â’r bygythiad hwn sy’n datblygu drwy’r amser. Mae hyn yn cyd-fynd â phrif ddyletswydd y llywodraeth sef cadw dinasyddion a’n gwlad yn ddiogel. Mae’r diffiniad yn datgan: Eithafiaeth yw hyrwyddo ideoleg sy’n seiliedig ar drais, casineb neu anoddefgarwch, sy’n ceisio: 1. negyddu neu ddinistrio hawliau a rhyddid sylfaenol pobl eraill; neu 2. tanseilio, gwyrdroi neu ddisodli system y DU o ddemocratiaeth seneddol ryddfrydol a hawliau democrataidd; neu 3. creu amgylchedd caniataol yn fwriadol er mwyn i bobl eraill gyflawni’r canlyniadau yn (1) neu (2).
Bethallwchchi eiwneud?
Er mwyn mynd i’r afael ag eithafiaeth mae meithrin empathi, hyrwyddo meddwl yn feirniadol, a chymryd rhan mewn deialog adeiladol yn hanfodol. Mae addysg, allgymorth cymunedol, a mynd i’r afael ag achosion sylfaenol cwynion hefyd yn chwarae rhan allweddol yn y gwaith o feithrin gwytnwch yn erbyn eithafiaeth.
Aelod o’r Senedd Ieuenctid dros Race Council Cymru
Yr Aelod cyntaf o Senedd Ieuenctid Cymru dros Race Council Cymru. Mae Angel wedi gwneud cyfraniadau effeithiol yn galw ar i hanesion pobl ddu a phobl o liw fod yn rhan o gwricwlwm ysgolion Cymru.
Yr effaith fwyaf a gafodd Marcus oedd dylanwadu ar Lywodraeth y DU i ymestyn prydau ysgol am ddim i blant. Fe wnaeth hefyd godi proffil y mater yn y cyfryngau ac ymysg y cyhoedd gan arwain at sgwrs genedlaethol am dlodi bwyd.
Mae Poppy yn eiriolwr cryf dros gydraddoldeb, cyfiawnder cymdeithasol a hawliau dynol. Mae hi’n ymgyrchydd angerddol dros y newid yn yr hinsawdd ac mae hi’n ystyried ei hun yn rhyngwladolwr, gan gredu y dylai gwledydd weithio gyda’i gilydd.
Mae protestiadau heddychlon Greta wedi ysbrydoli mudiad ieuenctid byd-eang, wedi perswadio gwleidyddion i ymgysylltu â materion newid yn yr hinsawdd, ac wedi gwella ymwybyddiaeth y cyhoedd. Mae ei heffaith wedi cael ei galw’n ‘Effaith Greta.’
Cynghorau Lleol
Mae gan lawer o rannau o’r DU ddwy haen o lywodraeth leol, sef cynghorau sir a chynghorau dosbarth, bwrdeistref neu ddinas. Mae cynghorau sir yn gyfrifol am wasanaethau ar draws sir gyfan gan gynnwys addysg, cynllunio a rheoli gwastraff. Mae cynghorau dosbarth, bwrdeistref a dinas yn gwasanaethu ardal lai o faint ac fel arfer ac maen nhw’n gyfrifol am wasanaethau fel tai, ailgylchu a chasglu sbwriel. Mae cynghorau plwyf, cymuned a thref yn gweithredu ar lefel is na chynghorau dosbarth a bwrdeistref a gallan nhw helpu gyda materion lleol fel darparu rhandiroedd, llochesi bysiau, ac ymgynghori ar gynllunio cymdogaethau.
Senedd Cymru
Mae Senedd Cymru yn gorff sydd wedi’i ethol yn ddemocrataidd sy’n cynrychioli buddiannau Cymru a’i phobl. Mae’n deddfu ar gyfer Cymru, yn cytuno ar drethi Cymreig, ac yn goruchwylio gwaith a gwariant Llywodraeth Cymru. Mae’n gwneud hyn drwy ddadleuon, holi gweinidogion, a thrwy waith ymchwiliol ei bwyllgorau. Mae dadleuon yn caniatáu i Aelodau leisio eich pryderon chi yn y Senedd, trafod materion amserol, a phenderfynu ar gyfreithiau newydd. Mae pwyllgorau’n edrych ar waith Llywodraeth Cymru a sefydliadau cyhoeddus eraill yng Nghymru mewn meysydd datganoledig penodol.
Tŷ’r Cyffredin
Tŷ’r Cyffredin yw’r rhan etholedig o Senedd y Deyrnas Unedig. Gweinidogion yw’r aelodau sydd yn y llywodraeth. Gwrthbleidiau ydy’r enw ar bMae pleidiau gwleidyddol sydd ddim yn rhan o’r llywodraeth yn cael eu galw’n wrthbleidiau. Mae’r Llefarydd yn Aelod Seneddol sydd wedi cael ei ethol gan Aelodau Seneddol eraill i fod yn Gadeirydd yn ystod dadleuon.
Tŷ’r Arglwyddi
Mae Tŷ’r Arglwyddi yn rhoi ail farn i Dŷ’r Cyffredin a’r llywodraeth. Prif swyddogaeth Tŷ’r Arglwyddi yw deddfu, gwirio a herio’r llywodraeth ac ymchwilio i bolisi cyhoeddus.
Cofrestrwch i bleidleisio
Pleidleisio yw’r weithred o ddewis rhywbeth neu rywun mewn etholiad wedi’i drefnu. Gallwch chi gofrestru i bleidleisio yn 14 oed yng Nghymru a'r Alban (ac yn 16 oed yng ngweddill y DU) sy'n golygu y byddwch chi’n barod i gymryd rhan mewn etholiadau lleol a chyffredinol.
Comisiwn y DU ar gyfer Gwrthweithio Eithafiaeth](https://www.gov.uk/government/organisations/commission-for-countering-extremism)
Creu deiseb
Os ydych chi’n teimlo’n gryf am fater, efallai yr hoffech chi ddechrau neu lofnodi deiseb, naill ai ar wefan Senedd y DU neu ar wefan Senedd Cymru. Gallwch chi hefyd greu deisebau sydd ddim yn rhai seneddol, ar wefannau fel 38 Degrees neu Change.Org.
Comisiwn y DU ar gyfer Gwrthweithio Eithafiaeth](https://www.gov.uk/government/organisations/commission-for-countering-extremism)
Lobio
Mae lobïo’n rhan bwysig o wleidyddiaeth, sef yr ymgais gyfreithiol i ddylanwadu ar y rhai sy’n gwneud penderfyniadau gwleidyddol, fel Aelodau Seneddol a gweinidogion y llywodraeth. Gall unigolion, grwpiau eirioli/grwpiau diddordeb arbennig, a lobïwyr proffesiynol ddylanwadu ar gynrychiolwyr etholedig drwy lobïo.